Düzensiz beslenme ve hareketsizlik nedeniyle toplumda hızla yayılan obezite çocukları da önemli ölçüde etkiliyor. 2050 yılında 5-19 yaş arasındaki çocuklarda obezite rakamlarının dünyada 746 milyona, ülkemizde ise en az 3.39 milyona ulaşabileceği tahmin ediliyor. Önlenebilen ölüm nedenleri arasında sigaranın ardından ikinci sırada yer alan obezitenin kalıcı tedavisi, multidisipliner yaklaşımlarla gerçekleştiriliyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Obezite Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. M. Celal Kızılkaya, çocukluk çağı obezitesi ve tedavi süreci ile ilgili önemli detaylar hakkında bilgi verdi.
Teknolojik gelişmeler obeziteyi tetikliyor
Dünyada 5–19 yaş arası çocuklarda obezite prevalansı 1975 yılında %4 iken, 2022 yılında bu oran %20’ye ulaşmıştır. Obez çocuk sayısı 1975 yılında yaklaşık 11 milyon iken, 2022’de 65 milyon kız ve 94 milyon erkek olmak üzere toplam yaklaşık 159 milyona yükselmiştir. 2050 yılında dünya genelinde 746 milyon çocuk ve gencin aşırı kilolu/obez olacağı öngörülmektedir. Çocukluk çağı obezitesinde; çocukların akademik hayatta başarılı olma kaygısı, yaşanılan çevrenin güvenli olmaması, çocukların evde daha çok ekran karşısında vakit geçirmelerine ve fiziksel aktivitelerinin azalmasına neden olmaktadır. Diyetteki artmış yağ oranı, fazla karbonhidrat tüketimi ve şekerli içeceklerden zengin beslenme obeziteye yol açmaktadır. Bu şekilde beslenen çocukların çeşitli vitamin ve mineral yetersizlikleri açısından da risk altında oldukları bilinmelidir. Düzenli ve dengeli beslenme obezite gelişimini engelleyici bir faktördür. Öğün atlanmasının, özellikle de çocuklarda kahvaltı alışkanlığının olmamasının doğrudan obeziteye yatkınlığa yol açtığı çalışmalar ile gösterilmiştir. Ebeveynlerin her ikisi de obez ise çocukta şişmanlık riskinin belirgin olarak arttığı da kanıtlanmıştır.
Çocuklarda obezite yatkınlığı, erişkinlerden farklı hesaplanıyor
Çocuklarda obezite tanısında sıklıkla boy ve vücut ağırlığı değerleri kullanılmaktadır. İki yaşından küçük çocuklarda boya göre ağırlık değerlerine göre tanı konulmaktadır. Daha büyük çocuklarda ise vücut ağırlığı, boyun metre cinsinden karesine bölünerek vücut kitle indeksleri hesaplanmaktadır. Ancak erişkindekinden farklı olarak sabit bir değere göre karar verilmemektedir. Yaş ve cinsiyete göre oluşturulmuş eğrilerde vücut kitle indeksi yüzde değerleri %85 ile %95 arasına denk gelen çocuklar fazla tartılı, %95 ve üzerinde olanlar ise şişman olarak kabul edilmektedir. Yine bu çocuklarda bel çevresi değerleri de organ yağlanması ve metabolik risklerin ortaya konulmasında yardımcı olmaktadır.
Çocukların obeziteden korunması için aktif yaşam şart!
Genetik yatkınlığın haricinde erken yaşta şişmanlığa neden olan ya da ek bulguların eşlik ettiği nadir genetik hastalıklar da mevcuttur. Bu genetik hastalıkların ya da hormonal bozuklukların şüphe edildiği çocuklar, çocuk endokrinoloji hekimleri tarafından görülmeli ve izlenmelidir. Basit obezitenin söz konusu olduğu durumlarda ise tedavinin en önemli bileşeni yaşam tarzı değişiklikleridir. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, uyku saatlerinin düzenlenmesi ve ekran (bilgisayar, televizyon, akıllı telefonlar vb.) başında geçirilen sürenin azaltılması önerilen yaşam tarzı değişiklikleri arasındadır. Bazı durumlarda ilaç tedavileri gündeme gelebilir, ancak bu yaşam değişiklikleri uygulanmadığı zaman ilaç tedavisinin de etkinliği sınırlı kalmaktadır. Erişkin dönemde uygulanan bariatrik cerrahi, çocukluk çağında öncelikli tedavi yöntemlerinden biri değildir ve bu konuyla ilgili araştırmalar devam etmektedir. Bu yöntem gelişimini büyük oranda tamamlamış, diğer tedaviler ile gelişme kaydedilemeyen, seçilmiş olgularda gündeme gelebilir ancak çocuk, bu konuda deneyimli, çocuk endokrinoloji dahil gerekli tüm branşların bulunduğu merkezlerce değerlendirilmelidir.
Birçok sağlık profesyoneli bu takımın bir parçası
Birçok faktörün etkilediği bir problemi ortadan kaldırmanın yolu probleme farklı açılardan bakabilme kabiliyetine sahip olmaktan geçmektedir. Dolayısıyla obezitenin kalıcı tedavisi ancak multidisipliner bir yaklaşımla mümkündür. Multidisipliner yaklaşım derken obeziteye neden olan faktörleri irdeleyen bilim dalları ile kollektif bir çalışma kastedilmektedir. Obezitenin tedavisinde ekipte yer alması gereken kişiler; obezite cerrahisi (genel cerrah), endokrinoloji, gastroenteroloji, psikiyatri, kardiyoloji, göğüs hastalıkları, beslenme ve diyet, psikoloji, fizyoterapi gibi alanlarda uzmanlar olarak sayılabilmektedir. Ayrıca ihtiyaç doğrultusunda diğer branşlar hasta bazlı olarak ekibe dahil olabilmektedir. Bu branşların hepsi ayrı ayrı hastayı değerlendirmekle birlikte, haftalık toplantılarla bir araya gelerek hasta için bütüncül bir yaklaşım ile en uygun tedavi şemasını belirlemektedir. Böylece hastaya özgü ve sağlık durumuna ve mevcut hastalıklarına göre uygun tedavi protokolü belirlenmiş olur. Bu şekilde izlenen hastalarda ömür boyu korunan tedavi başarısı şansı oldukça yüksektir.
Multidisipliner ekip ile tedavi edilemeyen ve kontrollerine uymayan hastalarda eski yaşam tarzına dönüşler ve geri kilo alımları çok sık gözlenmektedir. Öyle ki geri kilo alımı 10 yılda neredeyse yarı yarıya gibi yüksek bir orana ulaşmaktadır. Geri kilo alımı demek aynı zamanda kronik hastalıkların tekrar ortaya çıkması ya da kötüleşmesi demektir. Bu minvalde değerlendirerek obezitenin kronik bir hastalık olduğunu kabullenip, multidisipliner tedavinin önemini anlayarak tedaviye başlamak kilolardan şikayetçi her bireyin başlangıç noktası olmalıdır.
EN
746 Million Children May Become Obese in the Next 25 Years
Irregular eating habits and physical inactivity are fueling a rapid rise in obesity worldwide, significantly affecting children as well. By 2050, obesity among children aged 5–19 is projected to reach 746 million globally, and at least 3.39 million in Türkiye. Obesity, the second leading preventable cause of death after smoking, can be treated effectively through multidimensional medical approaches.
Assoc. Prof. Dr. M. Celal Kızılkaya, Obesity Surgery Specialist at Memorial Bahçelievler Hospital, shared important insights about childhood obesity and treatment processes.
Technological Advancements Are Triggering Obesity
In 1975, the global prevalence of obesity among children aged 5–19 was 4%; by 2022, it had soared to 20%. The number of obese children increased from 11 million in 1975 to 159 million in 2022—65 million girls and 94 million boys. By 2050, the number of overweight/obese children and adolescents is expected to reach 746 million worldwide.
Factors driving childhood obesity include:
- Academic performance pressure,
- Unsafe outdoor environments,
- Increased screen time at home,
- Lack of physical activity,
- High-fat diets, excessive carbohydrates, and sugary beverages.
Children following such dietary patterns are also at risk for vitamin and mineral deficiencies. Studies show that skipping meals—especially breakfast—directly increases the risk of obesity.
If both parents are obese, the child’s risk of obesity increases significantly.
Assessing Childhood Obesity Differs From Adults
In children, height and weight measurements are primarily used to diagnose obesity:
- Under age 2: Weight-for-height values are used.
- Over age 2: Body mass index (BMI) is calculated (weight in kg divided by height in meters squared).
Unlike adults, diagnosis is not based on fixed BMI thresholds. Instead:
- Children between the 85th–95th percentile are considered overweight.
- Children ≥95th percentile are considered obese.
Waist circumference is also used to assess organ fat accumulation and metabolic risk.
Active Living Is Essential to Prevent Childhood Obesity
While genetic predisposition plays a role, certain rare genetic disorders or hormonal conditions may also contribute to childhood obesity. Children suspected of having such conditions should be evaluated by pediatric endocrinologists.
For simple (non-hormonal) obesity, the core of treatment is lifestyle modification, including:
- Healthy, balanced nutrition
- Regular physical activity
- Proper sleep routines
- Reduced screen time (TV, computers, smartphones)
Medication may be considered in some cases, but without lifestyle changes, medication alone has limited effectiveness.
Bariatric surgery, commonly used in adults, is not the primary option for children. It may be considered only in selected cases who have nearly completed physical development and have not improved through other treatments. Such children must be evaluated at specialized centers equipped with pediatric endocrinology and multidisciplinary teams.
A Multidisciplinary Team Is Essential
Obesity is a complex condition influenced by multiple factors, so long-term success requires a multidisciplinary approach. This collaborative structure includes specialists in:
- Obesity surgery (general surgery)
- Endocrinology
- Gastroenterology
- Psychiatry
- Cardiology
- Pulmonology
- Nutrition and dietetics
- Psychology
- Physical therapy
Other specialties may be included based on the patient’s needs. Each specialist evaluates the patient individually, and weekly team meetings help form a personalized treatment plan.
This approach significantly increases the likelihood of lifelong treatment success.
Without Multidisciplinary Care, Relapse Is Common
Patients who are not managed with a multidisciplinary team or who fail to follow treatment recommendations often regain weight. Weight regain over a 10-year period can reach nearly 50%, leading to the recurrence or worsening of chronic diseases.
Therefore, obesity must be recognized as a chronic disease, and treatment should begin with an understanding of the importance of multidisciplinary care. This should be the starting point for anyone struggling with excess weight.
